Wspólnik spółki osobowej może dokonać zwrotu części swojego wkładu w spółce osobowej poprzez zmniejszenie swojego udziału kapitałowego. Obecnie obwiązujące przepisy nie określają szczególnych zasad opodatkowania wypłat dokonywanych z tego tytułu. Kwestia ta stała się przedmiotem licznych interpretacji indywidulanych Ministra Finansów oraz wyroków sądów administracyjnych (w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego).

Organy podatkowe prezentują jednolitą ocenę w zakresie opodatkowania wypłaty z tytułu zmniejszenia udziału kapitałowego wspólnika spółki osobowej. Ich zdaniem w takiej sytuacji u wspólnika spółki osobowej powstaje przychód podatkowy z tego tytułu. W interpretacjach indywidualnych niespójne jest wyłącznie stanowisko odnośnie źródła przychodów podatku PIT, do którego taki przychód powinien zostać zakwalifikowany: albo przychodów z praw majątkowych (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 2.03.2016 r.; nr ITPB1/4511-1247/15/HD oraz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 18.03.2016 r.; nr IBPB-1-1/4511-58/16/SG) albo do przychodów z działalności gospodarczej (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 7.09.2016 r.; nr IPPB1/4511-864/16-2/KS1, interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 14.10.2016 r.; nr IBPB-1-1/4511-436/16-1/ZK). Zdaniem organów podatkowych dochód podatkowy z tytułu zmniejszenia udziału kapitałowego w spółce osobowej powinien być ustalony na zasadach ogólnych, czyli jako nadwyżka uzyskanego przychodu nad kosztami jego uzyskania, przy czym kosztami uzyskania przychodu z tytułu zmniejszenia udziału kapitałowego będą wydatki poniesione na przedmiot takiego wkładu, czyli tzw. „koszty historyczne”.

Orzecznictwo sądów administracyjnych w aspekcie opodatkowania zmniejszenia udziału kapitałowego w spółce osobowej również nie jest jednolite. Obecnie prezentowane są następujące linie orzecznicze, według których wypłata z tytułu zmniejszenia udziału kapitałowego:

• nie powinna podlegać opodatkowaniu, gdyż zgodnie z nowelizacją przepisów ustaw o podatkach dochodowych od 2011 r. wszelkie wypłaty ze spółek osobowych w trakcie trwania spółki są neutralne podatkowo. Ich opodatkowanie powinno zostać odroczone do dnia wystąpienia wspólnika ze spółki bądź jej likwidacji, czyli w momencie w którym podatnik przestanie być wspólnikiem w spółce osobowej. Opodatkowanie zmniejszenia udziału kapitałowego w trakcie trwania spółki osobowej oznacza podwójne opodatkowanie tego samego dochodu: pierwszy raz na etapie otrzymania wypłaty z tytułu zmniejszenia, następnie na etapie wystąpienia ze spółki osobowej lub jej likwidacji. Nie ma bowiem przepisu regulującego możliwość pomniejszenia późniejszego ewentualnego dochodu o kwoty, jakie zostały wypłacone tytułem zmniejszenia udziału kapitałowego (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22.05.2014 r. (sygn. II FSK 1471/12), wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 24.08.2016 r. (I SA/Kr 813/16) i z 14.06.2016 r. (I SA/Kr 469/16) oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 29.06.2016 r. (I SA/Wr 253/16)).

• powinna podlegać opodatkowaniu na zasadach opodatkowania wspólnika występującego ze spółki osobowej. Tym samym dochód z tego tytułu powinien być rozpoznawany na zasadach szczególnych przewidzianych dla wystąpienia, w przypadku którego kosztem podatkowym jest wartość wkładu do spółki osobowej z dnia jego wniesienia (np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30.07.2014 r. (sygn. II FSK 2046/12), z 6.06.2015 r. (sygn. II FSK 1072/13), z 4.09.2015 r. (sygn. II FSK 1656/13));

• nie powinna być traktowana jako częściowe wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej i powinna podlegać opodatkowaniu na zasadach ogólnych przy zastosowaniu kosztów poniesionych przez wspólnika na nabycie przedmiotu wkładu do spółki osobowej, czyli przy uwzględnieniu tzw. „kosztów historycznych”).

Zwracamy Państwu uwagę na potencjalne zagrożenia podatkowe po stronie wspólnika spółki osobowej mogące powstać w wyniku dokonania częściowego zwrotu wkładu. W naszej opinii istnieją racjonalne argumenty, aby twierdzić, iż zwrot wspólnikowi części jego wkładu do wysokości wniesionego wkładu powinien być neutralny podatkowo dla wspólnika, ponieważ nie uzyskuje on żadnego przysporzenia majątkowego z tego tytułu.