Od 6 czerwca 2023 r. obowiązują nowe przepisy wprowadzone w ramach pakietu SLIM VAT 3, które m.in. realizują wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-935/19 (Grupa Warzywna sp. z o.o.). TSUE w wyroku wskazał, że przepisy polskiej ustawy VAT nie są zgodne z unijną Dyrektywą VAT. Zmiana dotyczy sposobu ustalania sankcji VAT w przypadku gdy wykazano zaniżoną kwotę podatku w deklaracji VAT, zawyżoną kwotę podatku do zwrotu lub nie złożono deklaracji podatkowej oraz nie wpłacono kwoty zobowiązania podatkowego. Obowiązujące przed nowelizacją regulacje były niezindywidualizowane, oderwane od danej sytuacji faktycznej oraz jej okoliczności. Nakładały bowiem jednakowe kary na podatników niezależnie od tego, czy mieliśmy do czynienia z oczywistą pomyłką, czy też z oszustwem podatkowym. Nie było także możliwości miarkowania sankcji. Przełom w zakresie tych przepisów nastąpił po wspomnianym wyroku TSUE.

W rozpatrywanej przez TSUE sprawie podatnik (Grupa Warzywna sp. z o.o.) nabył nieruchomość, a w akcie notarialnym nabycia nieruchomości zawarł oświadczenie, że jej cenę określono w kwotach brutto, zawierających VAT. Sprzedający wystawił fakturę wykazującą kwotę VAT wynikającą z opodatkowania opisanej transakcji. Spółka zapłaciła tę kwotę i uznała, że stanowi ona kwotę VAT naliczonego, która w związku z tym podlega odliczeniu. Następnie złożyła deklarację VAT, w której wskazała nadwyżkę VAT i wystąpiła o jej zwrot. W ramach kontroli organ podatkowy stwierdził, że transakcja jest zwolniona z podatku VAT, a strony transakcji nie zrzekły się skutecznie tego zwolnienia. W związku z tym spółka skorygowała deklarację. Po złożeniu korekty organ wydał decyzję ustalającą sankcję w postaci dodatkowego zobowiązania wynoszącego 20% kwoty zawyżenia zwrotu VAT. W omawianej sprawie podatnik dokonał korekty dobrowolnie, a Skarb Państwa nie doznał uszczerbku.

Sprawa trafiła do WSA we Wrocławiu, który skierował zapytanie prejudycjalne do TSUE w celu sprawdzenia zgodności przepisu umożliwiającego nakładanie dodatkowego zobowiązania podatkowego w sztywnie określonej wysokości z zasadą proporcjonalności oraz Dyrektywą VAT, która w art. 273 wyznacza cele dodatkowej sankcji VAT, którymi powinno być zapewnienie prawidłowego poboru podatku i zapobieganie oszustwom podatkowym. Cele te nie mogą jednak stać w sprzeczności z zasadą proporcjonalności.

TSUE orzekł, że zasada proporcjonalności wymaga, aby sankcje nakładane na podatników uwzględniały w szczególności charakter i wagę naruszenia oraz przewidywały sposób miarkowania kwoty sankcji, a nie były nakładane automatycznie i w oderwaniu od okoliczności faktycznych. Oznacza to, że wymiar nakładanych sankcji nie może wykraczać poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia wspominanych celów.

Pakiet SLIM VAT 3 zmodyfikował zasady ustalania wysokości sankcji. Dotychczasowe sztywne stawki (15%, 20% i 30%) obecnie stanowią maksymalne stawki procentowe, w związku z tym organ podatkowy będzie miał możliwość nałożenia sankcji przykładowo w wysokości 1%, 2% lub 18%. Wprowadzony został również katalog okoliczności, które organ będzie musiał wziąć pod uwagę, ustalając wysokość sankcji. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 112b ust. 2b ustawy VAT naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustalając dodatkowe zobowiązanie podatkowe, będzie brał pod uwagę:

• okoliczności powstania nieprawidłowości;
• rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości;
• rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku;
• kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwotę zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe;
• działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

Nowy sposób ustalania sankcji daje organom podatkowym możliwość dostosowania kwoty sankcji do konkretnych okoliczności faktycznych, a także, co wydaje się istotne z punktu widzenia podatnika, sankcja będzie mieć charakter zindywidualizowany i nie będzie już nakładana w sposób automatyczny. Pozostaje mieć nadzieję, że wprowadzone zmiany pozwolą rozróżnić oczywiste pomyłki od świadomego uczestnictwa w oszustwie podatkowym.

Oliwia Piórkowska, konsultant podatkowy, ATA Tax Sp. z o.o.

Zainteresował Cię ten temat?

oliwia.piorkowska|atatax.pl| |oliwia.piorkowska|atatax.pl